Τι είναι οι διαταραχές άρθρωσης;

Με τον όρο διαταραχές άρθρωσης αναφερόμαστε στις δυσκολίες που σχετίζονται με την παραγωγή των ήχων της ομιλίας (φωνήματα) που επιμένουν μετά το πέρας της φυσιολογικής ηλικίας κατάκτησης αυτών των φωνημάτων. Στην πιο απλή μορφή τους οι διαταραχές άρθρωσης εμφανίζονται ως μια αδυναμία παραγωγής των φωνημάτων χρησιμοποιώντας τα όργανα της άρθρωσης (χείλη, γλώσσα, δόντια, υπερώα κ.ά.).

Η διαταραχή της άρθρωσης γίνεται εύκολα αντιληπτή στην ομιλία του παιδιού και είναι η πιο διαδομένη διαταραχή λόγου κατά την παιδική ηλικία. Σε μια διαταραχή της άρθρωσης το παιδί διαλέγει μεν το σωστό ήχο/φώνημα, αλλά το προφέρει λανθασμένα λόγω της μη σωστής τοποθέτησης των αρθρωτών του ή λόγω ανεπάρκειας/δυσλειτουργίας του μηχανισμού άρθρωσης (Καμπανάρου,2007). Σύμφωνα με την American Speech-Language– Hearing Association, στην διαταραχή της άρθρωσης αναφερόμαστε σε προβλήματα δημιουργίας ήχων. Οι ήχοι μπορούν να παραμορφωθούν, να διαγραφούν ή να προστεθούν.

Πού μπορεί να οφείλεται μια διαταραχή της άρθρωσης:

Η εμφάνιση διαταραχών της άρθρωσης μπορεί να οφείλεται σε:

• μειωμένο έλεγχο ή αδυναμία των μυών και νεύρων που σχετίζονται με την άρθρωση π.χ. αδυναμία ελέγχου της γλώσσας, αδύναμα χείλη,
• μειωμένη διάρκεια ή ένταση εκπνοής, παράλυση του προσωπικού νεύρου κ.ά.
• προβλήματα στην δομή των οργάνων της άρθρωσης όπως υπερπλασίες, υποπλασίες ή ελλείψεις π.χ. υπερτροφική γλώσσα, κοντό χαλινό γλώσσας,
• ελλείψεις ή κακή σύγκλιση δοντιών, υπερωοσχιστίες, χειλεοσχιστίες κ.ά.

Ποια είναι τα συμπτώματα που εμφανίζονται στις διαταραχές της άρθρωσης;

Τα συμπτώματα με τα οποία εμφανίζεται μια διαταραχή στην άρθρωση ενός παιδιού είναι:

• Αντικατάσταση φωνημάτων με άλλα φωνήματα π.χ. /θέλω/ – /σέλω/, /δόντι/- /ζόντι/
• Παράλειψη φωνημάτων ή συλλαβών π.χ. /κότα/ – /κόα/, /καραμέλα/ – /καμέλα/
• Απλοποιήσεις συμπλεγμάτων π.χ. /στρατός/ – /στατός/, /κρύο/ – /κύο/
• Αλλοιώσεις φωνημάτων π.χ. αντί /ρ/ το παιδί παράγει έναν ήχο που ακούγεται σαν /γι/ ή /λ/

Ο ρόλος του λογοθεραπευτή και η διαδικασία αποκατάστασης

Ο λογοθεραπευτής είναι υπεύθυνος για τη διάγνωση και τη δημιουργία προγράμματος αποκατάστασης των διαταραχών στην άρθρωση σε παιδιά και σε ενήλικες. Αρχικά ο λογοθεραπευτής κάνει χρήση ειδικών δοκιμασιών αξιολόγησης της άρθρωσης με σκοπό να εντοπίσει τις δυσκολίες. Επιπλέον εξετάζεται η λειτουργία και η αρτιότητα των οργάνων της άρθρωσης (γλώσσα, χείλη, δόντια, υπερώα κ.ά.) με ένα στοματοπροσωπικό έλεγχο.

Ένας γενικός έλεγχος της επικοινωνίας και της γλωσσικής ανάπτυξης του παιδιού κρίνεται απαραίτητος ώστε να δημιουργηθεί ένα πρόγραμμα αποκατάστασης προσαρμοσμένο στις ανάγκες κάθε παιδιού.

Αφού τεθούν οι στόχοι και ενημερωθούν οι γονείς ξεκινάει η αποκατάσταση. Ο λογοθεραπευτής με έξυπνους και ενδιαφέροντες τρόπους βοηθάει το παιδί να κάνει τις σωστές κινήσεις για την παραγωγή του επιθυμητού φωνήματος. Σταδιακά το παιδί μαθαίνει να παράγει το σωστό ήχο σε λέξεις, φράσεις, προτάσεις και τέλος μαθαίνει να γενικεύει τη χρήση του σωστού ήχου στην καθημερινότητα.

Η διάρκεια της αποκατάστασης εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, όπως η συνεργασία παιδιού-γονέων-λογοθεραπευτή, οι αντικειμενικές δυσκολίες του προβλήματος, τα κίνητρα της οικογένειας και του παιδιού, η ηλικία και άλλα ατομικά χαρακτηριστικά του παιδιού.