Κόψιμο των μαλλιών και αυτισμός: συμβουλές για γονείς παιδιών με αυτισμό

Πολλοί είναι οι γονείς που συχνά παραπονιούνται ότι αντιμετωπίζουν μεγάλη δυσκολία πηγαίνοντας το παιδί τους στο κομμωτήριο. Το κόψιμο των μαλλιών δεν είναι πάντα μία ευχάριστη εμπειρία για όλα τα παιδιά αλλά για ένα παιδί με αυτισμό είναι συχνά ιδιαίτερα οδυνηρή.

Πιθανά αίτια:

1. Αισθητηριακές δυσκολίες

Έρευνες έχουν δείξει ότι το μεγαλύτερο ποσοστό των παιδιών με αυτισμό έχουν εμφανείς Αισθητηριακές δυσκολίες και πως πολλές από τις συμπεριφορές τους είναι απόρροια διαταραχών της Αισθητηριακής Ολοκλήρωσης.

Όλοι οι άνθρωποι έχουμε αισθητηριακές ιδιαιτερότητες. Κάποιοι από εμάς δυσανασχετούν με τα μάλλινα ρούχα, άλλοι σιχαίνονται κάποιες τροφές, άλλοι δεν αντέχουν ήχους όπως ο τρίξιμο της κιμωλίας στον πίνακα κ.α. Ωστόσο αυτές οι ιδιαιτερότητες δεν αποτελούν κριτήριο για να πούμε πως ένα άτομο έχει δυσλειτουργία της Αισθητηριακής Ολοκλήρωσης γιατί μιλάμε για απομονωμένες αντιδράσεις που υπάρχουν μέσα σε ένα πλαίσιο φυσιολογικών αντιδράσεων.

Στην δυσλειτουργία της Αισθητηριακής Ολοκλήρωσης έχουμε δυσκολία επεξεργασίας των αισθητηριακών εισερχομένων πληροφοριών, με αποτέλεσμα τη μη λειτουργική συμμετοχή του ατόμου στις καθημερινές του δραστηριότητες και τη μη λειτουργική συμπεριφορά. Μιλάμε λοιπόν για πολλές αντιδράσεις, συχνά πολύ ισχυρές που δημιουργούν έντονη συναισθηματική αντίδραση στο παιδί. Μία από αυτές τις αντιδράσεις είναι και το έντονο άγχος, η δυσανασχέτηση, η αποφυγή ή και το κλάμα σε δραστηριότητες καθημερινής ζωής όπως το κούρεμα.

Το κούρεμα είναι μία πολύ – αισθητηριακή δραστηριότητα που περιλαμβάνει διάφορες αισθητηριακές συνιστώσες και οι οποίες μπορεί να προκαλέσουν αισθητηριακή υπερφόρτωση στο παιδί. Είναι λοιπόν πολύ σημαντικό να εξετάσουμε με λεπτομέρειες την διαδικασία του κουρέματος έτσι ώστε να καταλάβουμε τι ερεθίσματα δέχεται το παιδί κατά την διάρκεια και γιατί αυτή η εμπειρία του προκαλεί τόσο έντονο άγχος.

Απτικό σύστημα – Αφή:

Παιδιά με αυτισμό συχνά αντιμετωπίζουν δυσκολία στο απτικό σύστημα, για το λόγο αυτό αποφεύγουν αγγίγματα, χάδια και σωματική επαφή, πράγμα το οποίο κάνει το κούρεμα ακόμη πιο δύσκολο. Το παιδί ενοχλείται καθώς ο κομμωτής το χτενίζει με την βούρτσα και λούζει τα μαλλιά του ή καθώς νιώθει το ψαλίδι και την δόνηση από την κουρευτική μηχανή. Επιπλέον, ενδέχεται να νιώθει άβολα από την πετσέτα και την μπέρτα που τοποθετείται γύρω από το λαιμό και τους ώμους του και από τον ίδιο τον κομμωτή, ο οποίος χρειάζεται να στέκεται πολύ κοντά του κατά την διαδικασία και να το χτενίζει ξανά και ξανά.

Ιδιοδεκτικό και αιθουσαίο σύστημα:

Το παιδί ίσως αντιμετωπίσει δυσκολία στο να καθίσει στη συνήθως ψηλή καρέκλα του κομμωτηρίου όπου τα πόδια του δεν πατούν σταθερά στο πάτωμα και επιπλέον ενδέχεται να νιώσει άβολα να γείρει το κεφάλι μπροστά ή πίσω, τόσο κατά την διάρκεια του κουρέματος, όσο και του λουσίματος.

Ακουστικό σύστημα – Θόρυβος:

Εάν το παιδί είναι ευαίσθητο σε θορύβους και σε ξαφνικούς ή δυνατούς ήχους, τότε το κομμωτήριο μπορεί να είναι ένα πολύ δυσάρεστο μέρος για αυτό. Ο θόρυβος από το πιστολάκι, την κουρευτική μηχανή ή το ψαλίδι, καθώς και από τον κόσμο, θα προκαλέσει έντονη δυσανασχέτηση στο παιδί.

Οπτικό σύστημα – Φώτα:

Πολλά παιδιά με αυτισμό συχνά ενοχλούνται από τον ήλιο ή έντονα φώτα και καλύπτουν τα μάτια τους για να προστατευτούν. Αυτός είναι άλλος ένας λόγος για τον οποίο το κομμωτήριο είναι ένα δυσάρεστο μέρος για αυτά. Τα περισσότερα κομμωτήρια έχουν πολύ δυνατά φώτα, τα οποία ενοχλούν ακόμη περισσότερο το παιδί, εξαιτίας του ότι υπάρχουν και πολλοί καθρέπτες που αντανακλούν το φως.

Οσφρητικό σύστημα- Μυρωδιές:

Τέλος, οι έντονες μυρωδιές από τα προϊόντα κομμωτικής μπορεί να προκαλέσουν επιπλέον ενόχληση στο παιδί.

2. Άγχος σε νέες εμπειρίες

Εάν το παιδί δεν έχει επισκεφτεί ξανά κομμωτήριο τότε το γεγονός ότι δε γνωρίζει τι να περιμένει, του προκαλεί πολύ μεγάλο άγχος και φόβο. Εάν δεν έχει προετοιμαστεί σχετικά με το τι ακριβώς πρόκειται να συναντήσει και να κάνει σε αυτό το μέρος, τότε η εικόνα ενός άγνωστου ανθρώπου με ένα ψαλίδι στο χέρι, κοντά στο κεφάλι του παιδιού, μπορεί να είναι πολύ τρομακτική για αυτό.

3. Άλλα αίτια

Μερικές φορές ακόμη και οι λέξεις που χρησιμοποιούμε μπορεί να προδιαθέσουν το παιδί να σχηματίσει μία αρνητική εικόνα για το κομμωτήριο. Για παράδειγμα, θα ήταν προτιμότερο να χρησιμοποιήσουμε την λέξη κόντεμα των μαλλιών και όχι κόψιμο. Τέλος, ενδέχεται το παιδί να μην μπορεί να καταλάβει γιατί χρειάζεται να κόψει τα μαλλιά του, αλλά και να μην θέλει στην πραγματικότητα να τα κοντύνει.

Πιθανές λύσεις:

Υπάρχουν πολλοί τρόποι με τους οποίους μπορούμε να βοηθήσουμε το παιδί και να κάνουμε την διαδικασία του κουρέματος, αν όχι ευχάριστη για αυτό, λιγότερο οδυνηρή.

Βίντεο:

Πολλοί γονείς, έχουν ανακαλύψει ότι το παιδί μπορεί να βοηθηθεί με το να παρακολουθήσει ένα άλλο άτομο να κουρεύεται, έτσι ώστε να δει τι να περιμένει βήμα προς βήμα. Θα μπορούσε να βοηθήσει η λήψη ενός βίντεο που να δείχνει το αδερφάκι του ή κάποιο άλλο οικογενειακό πρόσωπο, να επισκέπτεται το ίδιο κομμωτήριο. Το βίντεο αυτό θα πρέπει να περιλαμβάνει όλη την διάρκεια του κουρέματος, τη στιγμή που φεύγει από το κομμωτήριο και τη στιγμή που επιστρέφει στο σπίτι. Καλό θα ήταν επίσης να περιλαμβάνει και μία ανταμοιβή που ίσως μπορεί να πάρει το παιδί μετά τη διαδικασία π.χ. ένα αυτοκόλλητο, ένα σοκολατάκι ή κάτι άλλο που πιστεύουμε ότι θα του άρεσε.

Συμβολικό παιχνίδι:

Μερικά παιδιά ωφελούνται από το να τα προτρέψουμε και να παίξουμε μαζί τους τον ρόλο του κομμωτή κόβοντας τα μαλλιά μίας κούκλας. Σε αυτό το παιχνίδι είναι σημαντικό να συμπεριλάβουμε όλα τα βήματα της διαδικασίας και να δώσουμε έμφαση σε σημεία που πιστεύουμε ότι το παιδί δυσκολεύεται περισσότερο.

Κοινωνικές ιστορίες:

Οι κοινωνικές ιστορίες χρησιμοποιούνται για παιδιά με αυτισμό υψηλής λειτουργικότητας και σύνδρομο Asperger. Η κοινωνική ιστορία βοηθά το παιδί να κατανοήσει την διαδικασία του κουρέματος καθώς και τον λόγο για τον οποίο πρέπει να κουρευόμαστε. Είναι ένα καλό ξεκίνημα για να παρουσιάσουμε το κούρεμα στο παιδί, διότι αποτυπώνεται στην μνήμη του όπως ένα παραμύθι και το μήνυμα που περνάει είναι ισχυρό και δυναμικό. Υπάρχουν πολλά παραδείγματα κοινωνικών ιστοριών. Για να μπορέσετε να γράψετε την δική σας κοινωνική ιστορία η οποία να ταιριάζει στις δυσκολίες του παιδιού επικοινωνήστε με κάποιον ειδικό.

Ημερολόγιο:

Είναι πολύ σημαντικό το παιδί να γνωρίζει πότε πρόκειται να επισκεφτεί το κομμωτήριο έτσι ώστε να έχει τον χρόνο να προετοιμαστεί για κάτι τέτοιο. Ένας καλός τρόπος για αυτό είναι να κολλήσουμε στο ημερολόγιο μία εικόνα που θα συμβολίζει το κούρεμα π.χ. ένα ψαλίδι ή να το ζωγραφίσουμε στο κουτάκι της ημέρας που πρόκειται να συμβεί. Το παιδί κάθε μέρα που περνάει σβήνει την αντίστοιχη μέρα από το ημερολόγιο και με αυτόν τον τρόπο μπορεί να καταλάβει πόσος χρόνος έχει απομείνει μέχρι το ραντεβού του στο κομμωτήριο. Επίσης, αν το παιδί επισκέπτεται για πρώτη φορά το κομμωτήριο μπορείτε να πάτε μία μέρα πριν το ραντεβού για να δει το περιβάλλον.

Οδηγίες:

Θα πρέπει ο κομμωτής να έχει ενημερωθεί εκ των προτέρων για το γεγονός ότι το κούρεμα είναι μια διαδικασία ιδιαίτερα αγχωτική και ίσως αρκετά δυσάρεστη για το παιδί και με αυτό τον τρόπο θα μπορέσει και εκείνος να βοηθήσει στην διαδικασία. Μπορεί κάθε φορά να εξηγεί στο παιδί τι ακριβώς του κάνει και ποια θα είναι η επόμενη κίνηση. Είναι σημαντικό να του μιλά με απλά και καθαρά λόγια και να το προετοιμάζει για το πότε θα του πιάσει το πρόσωπο ή το κεφάλι, πότε θα χαμηλώσει ή θα σηκώσει την καρέκλα κ.α.

Άλλες συμβουλές:

• Καλό θα ήταν να κλείνετε ραντεβού με το κομμωτήριο, ώρες που δεν υπάρχει πολύς κόσμος και να ενημερώσετε τον υπεύθυνο, έτσι ώστε να σας δεχτεί αμέσως μόλις φτάσετε στο κομμωτήριο, διότι η αναμονή ίσως ταράξει ιδιαίτερα το παιδί.
• Θα πρέπει η καρέκλα στην οποία θα καθίσει το παιδί να μην είναι πολύ ψηλή, ενώ θα βοηθούσε να βρείτε ένα κουτί ή κάτι άλλο για να πατάει το παιδί όταν κάθεται, έτσι ώστε τα πόδια του να μην είναι στον αέρα.
• Αν το παιδί ταράζεται από τον ήχο ή την αίσθηση της κουρευτικής μηχανής τότε θα πρέπει να χρησιμοποιείται μόνο το ψαλίδι. Αν κάποιες φορές είναι αναγκαία η χρήση της θα πρέπει να προετοιμάζετε το παιδί για το πότε θα την βάλετε σε λειτουργία.
• Αν το παιδί ενοχλείται ιδιαίτερα από τους θορύβους του κομμωτηρίου μπορείτε να συμφωνήσετε στο να φορέσει ακουστικά και να ακούσει αγαπημένα του τραγούδια.
• Αν το παιδί ενοχλείται από την έντονη μυρωδιά του σαμπουάν, μπορείτε να πάρετε μαζί σας το σαμπουάν που έχει συνηθίσει να χρησιμοποιεί στο σπίτι.
• Μπορείτε να ζητήσετε από τον κομμωτή να μην ασκεί μεγάλη πίεση στο κεφάλι του παιδιού καθώς το λούζει ή ακόμη και να ψεκάσει απλά τα μαλλιά του με νερό αντί για να τα λούσει.
• Μπορείτε να πάρετε μαζί σας μία αλλαξιά ρούχα από το σπίτι αν το παιδί ενοχλείται από το κομμένα μαλλιά που ίσως δεν μπορέσουν να αφαιρεθούν τελείως από τα ρούχα που φορούσε πριν.
• Πάρτε μαζί σας ένα αγαπημένο παιχνίδι ή βιβλίο του παιδιού έτσι ώστε να μπορέσει να απασχοληθεί ευχάριστα με κάτι άλλο.
• Εάν το παιδί αντιμετωπίζει σημαντική δυσκολία στο να επισκεφτεί το κομμωτήριο τότε το να έρθει ο κομμωτής στο σπίτι ίσως είναι μία καλή λύση. Σε αυτή την περίπτωση θα πρέπει να υπάρχει ένας καθρέφτης έτσι ώστε το παιδί να παρακολουθεί την διαδικασία.
• Είτε το κούρεμα γίνει στο κομμωτήριο είτε γίνει στο σπίτι, ο κομμωτής θα πρέπει να είναι ενήμερος για την δυσκολία αυτή του παιδιού. Μιλήστε του για τη δυσκολία του παιδιού και τις ενδεχόμενες αντιδράσεις του και συμβουλέψτε τον για το πώς να κάνει τη διαδικασία πιο εύκολη.
• Τέλος, επιβραβεύστε το παιδί στο τέλος του κουρέματος λεκτικά, με ένα παιχνίδι, κάποιο γλυκό ή ακόμη και μία βόλτα στο πάρκο ή κάπου αλλού που θα του άρεσε πολύ.

Αν χρειάζεστε περισσότερες πληροφορίες για τις θεραπευτικές υπηρεσίες μας στο Κέντρο Ειδικής Αγωγής “Ανάπτυξη & Λόγος” στον Εύοσμο Θεσσαλονίκης, η ομάδα μας είναι έτοιμη να σας βοηθήσει. Είμαστε εδώ για να απαντήσουμε σε όλες σας τις απορίες και να σας καθοδηγήσουμε στην κατάλληλη θεραπευτική μέθοδο για εσάς ή το παιδί σας.

Βιβλιογραφία:

Angie Voss (2011). Understanding your child’s sensory signals. Available from  www.asensorylife.com